Эре мөгезле терлекләрнең губкасыман энцефалопатиясе

Эре мөгезле терлекләрнең губка формасындагы энцефалопатиясе (сыер малы гэ) өлкән мөгезле терлекләрнең акрын үсеш алган инфекцион прион трансмиссив авыруы, ул 8 елга кадәр инкубацион чор белән характерлана һәм 100% үлем белән үзәк нерв системасының зарарлануы белән чагылыш таба.

Авыру беренче тапкыр узган гасырның 80 нче елларында Бөекбританиядә «котыру сыеры авыруы»исеме белән теркәлгән. Бер үк вакытта бу авыру Ирландиядә дә ачыкланган. Киләсе 10 елда ГЭ сыерлары башка Европа илләренә тарала. Инфекцияле терлекләр кертү нәтиҗәсендә Канада, Израиль, Оман, Япония, Австралиядә ГЭ сыерлары авырулары булган. Бу авыру Европа илләренә зур икътисади зыян китергән, чөнки 4 миллион баш мөгезле эре терлек юк ителгән. Бер генә Бөекбритания 7 миллиард фунт стерлинг күләмендә икътисади зыян күргән.

Бүгенге көндә гэ сыерларның эре мөгезле терлекләрдә ит сөяге онында булган сарыкларны ныгытуның китереп чыгаручысын экспозицияләү нәтиҗәсендә барлыкка килүе ачыкланган, ул эре мөгезле терлек рационына кергән. Башлыча сыерлар, сирәгрәк нәселле үгезләр авырый. ГЭ белән авыручыларны сую продуктларын кулланганда, крейтцфельд-Якоб авыруы (үлемгә китерүче дегенератив баш мие авыруы) белән авыручылар авырырга мөмкин. Бу очракта үтерелгән хайваннарның баш һәм арка миен куллану аеруча куркыныч. Авыру хайваннарның итләре һәм сөтләре куркыныч түгел, чөнки аларда прионнар аз күләмдә бар.

Авыруның клиник чагылышы 2 яшьтән өлкәнрәк хайваннарда күзәтелә һәм үзәк нерв системасы зарарлану билгеләре белән характерлана. ГЭДА нерв күренешләренең өч төре ачыклана. Нерв күренешләренең беренче төре хайваннарда курку, нервлылык хисе үсеше белән бергә бара, бигрәк тә хайван бүлмәгә кергәндә, ишек уйымнарыннан курку, агрессивлык (ул хайванның нерв халәте нәтиҗәсе генә), тешләр кысылу, борчылу, курку, көтүдә иерархияле урынны үзгәртү, көтүнең башка хайваннарыннан аерылырга омтылу, дулкынлану, тәннең аерым урыннарының калтыравы яки бөтен нәрсәнең тән, киртәләрне танымау, аларга нормаль мөрәҗәгать иткәндә яту, арткы аяклары атаксиясе (бозау идәннән ат кебек күтәрелә), колаклары белән еш хәрәкәтләр, борын ялау, башны аяк белән тырнау, һәм турында төрле әйберләр. Югарыда санап үтелгән симптомнар авыру хайваннарның 98% встреч очрый. Нерв күренешләренең икенче төре авыру хайваннарда хәрәкәт бозылулары белән характерлана: рыыслы хәрәкәтләр, «алгы аяклар белән калтырау», хайванның тиз борылуы вакытында арткыларын «каплау», егылу, күтәрелгән койрык. Өченче төр нерв күренешләрендә сизгерлек бозыла, авыру хайваннарда тавыш, кагылу һәм яктылык вакытында гиперстезия билгеләнә. Авыруның дәвамлылыгы берничә атнадан 12 айга кадәр һәм аннан да күбрәк. Авыру һәрвакыт хайван үлеме белән тәмамлана. Дәвалау эффектив түгел. Вакцина профилактикасы эшләнмәгән.

Сыер малы ГЭСын профилактикалауның нигезе булып:

имин булмаган зоналардан яки илләрдән нәселле терлек, ит, консервалар, субпродуктлар һәм ярымфабрикатлар, ит сөяге оннары, сперма, эмбрионнар, техник май, эчәк чималы һәм башка хайван азыкларын һәм азыкларын чеметүчеләрдән кертүгә юл куймау;
токымлы терлек һәм биологик тукымалар сатып алуны җентекләп контрольдә тоту;
тешләүче хайваннарга эре мөгезле терлек һәм сарыклардан ит сөяк һәм сөяк оннарын ашату тыела;
азык һәм азык өстәмәләрен куллануны тыю;
һәрбер шикле очракта җентекле диагностика һәм үтерүче эре мөгезле терлекләрнең, бигрәк тә 3 яшьтән өлкәнрәк хайваннарның баш миен лабораториядә күзәтү.
Россиядә авыру теркәлмәгән.